Mẫu đơn bì

Mẫu đơn bì còn gọi là Phấn đơn bì, Hoa vương, Mộc thược dược, Thiên hương quốc sắc, Phú quí hoa là vỏ rễ của cây Mẫu đơn thuộc họ Mao lương dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Bản kinh.

Tác dụng dược lý:

Theo Y học cổ truyền:

Thanh nhiệt lương huyết, hoạt huyết tán ứ. Chủ trị ác chứng: huyết nhiệt phán ban, thổ nục, kinh trước kỳ, sốt trước kỳ kinh, âm hư nhiệt, huyết trệ kinh bế, trưng tích, ngoại sang nội ung.

Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại

Phenol Đơn bì có tác dụng kháng viêm, các glucozit khác của Đơn bì có tác dụng kháng viêm mạnh hơn.
Phenol Đơn bì có tác dụng giảm đau, an thần, chống co giật, giải nhiệt do ức chế trung khu thần kinh.
Trên thực nghiệm, Phenol Đơn bì có tác dụng chống gây loét trên chuột bị kích thích, ức chế xuất tiết dạ dày của chuột.
Đơn bì có tác dụng chống chuột nhắt có thai sớm, Phenol Đơn bì làm cho niêm mạc tử cung súc vật sung huyết, có tác dụng thông kinh.
Nước sắc đơn bì, Phenol Đơn bì đều có tác dụng hạ áp, và nhận thấy nước sắc không có Phenol Đơn bì có tác dụng hạ áp kéo dài hơn.

Ứng dụng lâm sàng:

Trị chứng sốt do can hỏa uất ra mồ hôi trộm, hoặc ra mồ hôi bất kỳ lúc nào, đau đầu, má đỏ miệng khô, kinh nguyệt không đều, viêm gan mạn tính… dùng bài:

Đơn chi tiêu dao tán: Đơn bì 8-12g, Chi tử 8-12g, Sài hồ 12g, Đương qui 16g, Bạch thược 12g, Bạch truật 12g, Bạch linh 12g, Chích thảo 4g, Bạc hà 4g, gừng 2 lát sắc uống.

Trị viêm ruột thừa cấp có tác dụng thanh nhiệt tiêu viêm dùng bài:

Đại hoàng 6-12g, Mẫu đơn bì 8-12g, Đông qua nhân 12-20g, Kim ngân hoa 20-30g, Đào nhân 12g, Xích thược 12g, Liên kiều 12-16g, sinh Ý dĩ nhân 20-40g, sinh Cam thảo 6-8g, sắc uống.

Trị huyết áp cao và xơ cứng mạch có triệu chứng can uất nhiệt như soi đáy mắt có dấu hiệu co thắt mạch, xuyết huyết đáy mắt… dùng bài:

Đơn bì cúc hoa thang: Đơn bì 8-12g, Cúc hoa dại 12g, Dây kim ngân 20g, Kê huyết đằng 20g, Thạch quyết minh 20-40g, Bội lan 12g, sắc nước uống.

Trị chứng hư nhiệt gặp trong các trường hợp bệnh nhiễm thời kì hồi phục hoặc bệnh nhiễm sốt kéo dài có thể phối hợp với các vị thuốc như: Thanh hao 8-12g, Miết giáp- 16-20g, Tế sinh địa 12-16g, Tri mẫu 8-12g, Đơn bì 12-16g, sắc uống có tác dụng dưỡng ẫm thanh nhiệt.
Trị chứng sốt kèm xuất huyết như chảy máu cam, thổ huyết dùng: Đại kế, Tiểu kế, hà diệp, Tắc bá diệp , Mao căn, Thuyên thảo căn, Đại hoàng, Sơn chi tử, Tong lữ bì, Đơn bì lượng bằng nhau, đều sao đen tồn tính, tán thành bột, mỗi lần uống 4-12g với nước ngó sen hoặc mực tàu.